Niektóre osoby lubią mieć wszystko pod kontrolą i z przyjemnością podejmują autonomiczne decyzje. Drudzy unikają wyboru tak długo, jak to tylko możliwe, ponieważ boją się jego konsekwencji. Jak rozpoznać lęk przed podejmowaniem decyzji? Z czego on wynika i jak się z nim uporać?
Spis treści:
- Lęk przed podejmowaniem decyzji a wyuczona bezradność?
- Trudności z podejmowaniem decyzji a deficyty z dzieciństwa
- Brak dobrych wzorców z dzieciństwa a strach przed podejmowaniem decyzji
- Jak rozpoznać lęk przed dokonaniem wyboru?
- Zwlekanie z decyzją a problemy w relacjach międzyludzkich
- Częste zmienianie zdania
- Nadmierna analiza przed dokonaniem wyboru
- Zrzucanie odpowiedzialności za dokonywane wybory na inne osoby
- Jak oswoić strach przed dokonywaniem wyborów?
Lęk przed podejmowaniem decyzji a wyuczona bezradność?
Lęk przed podejmowaniem decyzji zazwyczaj ściśle wiąże się ze zjawiskiem psychologicznym, jakim jest wyuczona bezradność. Niektóre osoby lubią, gdy wyboru w ich imieniu dokonuje partner, coach czy ślepy los. Uważają bowiem, że w ten sposób pozbywają się ciężaru odpowiedzialności. Jeśli coś pójdzie nie tak, będą mogły obwiniać za to innych, ale nie samych siebie.
Trudności z podejmowaniem decyzji a deficyty z dzieciństwa
Niskie poczucie własnej wartości sprawia, że nie czujemy się pewnie, gdy mamy dokonać wyboru. Osoby, które borykają się z tego rodzaju trudnościami, często nie uzyskały poczucia sprawczości w dzieciństwie. Rodzice mogli je nieustannie strofować – ja ci wybiorę język obcy, bo ty kierujesz się chwilową fanaberią. Czasem też jeden z opiekunów nadmiernie wyręczał dziecko, wprawdzie nigdy go wprost nie krytykował, ale dawał do zrozumienia, że dziecko nie poradzi sobie nawet ze zrobieniem kanapki. Dzieciństwo to czas, kiedy rozwijamy w sobie autonomię. Mądry rodzic to rozumie i zachęca dziecko do samodzielności. Chwali za osiągnięcia, nawet jeśli te nie są wybitne i podpowiada, co pociecha może zrobić, aby sięgnąć jeszcze bliżej celu. W ten sposób rodzi się zdrowa autonomia i poczucie sprawczości. Dzieci, które w dzieciństwie miały prawo wyboru – szkoły, kolegów, języka obcego, profilu klasy w liceum, w dorosłym życiu potrafią podejmować samodzielne decyzje.
Brak dobrych wzorców z dzieciństwa a strach przed podejmowaniem decyzji
Lęk przed podejmowaniem decyzji czasem wynika z nieodpowiedzialności rodziców. Jeśli dziecko widzi, że ojciec za ostatnie pieniądze kupuje subwoofer, nie ma dobrych wzorców i nie wie, jak zarządzać finansami. Boi się to robić, więc odpowiedzialność za swoje pieniądze woli na kogoś przerzucić. Może to być partner, doradca finansowy czy coach, który ma podpowiedzieć, w co zainwestować.
Jak rozpoznać lęk przed dokonaniem wyboru?
Po czym rozpoznać lęk przed podejmowaniem decyzji? Niewątpliwie ludzie, którzy borykają się z tym problemem, lubią czekać, żeby zobaczyć, co się stanie. Np. ktoś straszy ich tym, że jeśli nie zmienią planu taryfowego, od nowego miesiąca zaczną płacić wyższy abonament za telefon. Taki człowiek jednak boi się konsekwencji zmiany planu taryfowego. Nie chce za swój wybór zapłacić wyższym abonamentem. Woli sprawdzić, czy inni mają rację, przestrzegając go przed niekorzystną stagnacją. Tymczasem osoba, która ma wysokie poczucie własnej wartości i sprawczości, nie pozostawia sprawy własnemu biegowi. Dowiaduje się, ile wynosi nowy abonament, jakie są jego warunki. Porównuje go z ceną starego abonamentu i jego warunkami po zmianie od przyszłego miesiąca. Krótko mówiąc, dokonuje szacunków i analiz, które przybliżają ją do podjęcia decyzji.
Zwlekanie z decyzją a problemy w relacjach międzyludzkich
Niektóre osoby cierpią na tak duży lęk przed podejmowaniem decyzji, że irytują swoje najbliższe otoczenie. Koleżanka zaprasza je na wypad za miasto. One zastanawiają się, czy powinny jechać. Robią to tak długo, że przychodzi piątkowy wieczór, a one nie wiedzą, czy nastawić budzik na 8 rano, czy się wyspać i nigdzie nie jechać.
Częste zmienianie zdania
Osoby zmagające się z lękiem przed podejmowaniem decyzji często zmieniają zdanie w tej samej sprawie. Np. raz chcą kupić czerwoną sukienkę, potem z niej rezygnują, nazajutrz po nią wracają, po tygodniu odnoszą ją do sklepu z metką. Po dwóch tygodniach ponownie ją kupują i zastanawiają się, czy ją zostawić. To z pozoru błaha sytuacja, ale pokazuje głębszy problem. Nie znam swoich potrzeb, nie umiem ponosić odpowiedzialności za dokonane wybory. O ile w przypadku sukienki to tylko sprawa niepotrzebnie angażująca naszą energię, o tyle w codziennym życiu nasza postawa może generować znacznie większe problemy. Np. prowadzić do rozstań i powrotów do partnera, któremu zapewnia się emocjonalny rollercoaster.
Nadmierna analiza przed dokonaniem wyboru
Niektóre osoby nie radzą sobie nawet z najbardziej podstawowymi wyborami. Nie wiedzą, z kim umówić się na spotkanie w piątkowy wieczór, ponieważ otrzymały kilka zaproszeń. Ciągle szukają argumentów za każdą z kandydatur. W głębszej chwili zastanowienia nie ma nic złego. Lepiej uwzględnić odległość od miejsca zamieszkania, ewentualny transport, resztę towarzystwa i inne atrakcje, niż potem narzekać. Niemniej nie można każdej decyzji rozbijać na atomy, ponieważ to stanowi spore psychiczne obciążenie.
Zrzucanie odpowiedzialności za dokonywane wybory na inne osoby
Strach przed podejmowaniem decyzji sprawia, że osoba, która się z nim boryka, pyta o zdanie innych ludzi. Nigdy nie wie, czego naprawdę chce i potrzebuje. Woli poznać opinię kilku przyjaciółek. Najbardziej odpowiada jej coach, który serwuje proste odpowiedzi na zadane mu pytania. Czy mam się rozwieść z mężem? Tak, zrób to. Czy zmienić pracę? Nie, zostań w obecnej. Tylko to nie jest profesjonalny coach, bo on zadaje pytanie klientowi, aby ten sam na nie odpowiedział. Poza tym kierowanie się opinią innych to nic innego jak zewnątrzsterowność i pozbawianie samych siebie autonomii. Jeśli trafimy na niewłaściwe osoby, możemy łatwo stać się ofiarami nadużyć.
Jak oswoić strach przed dokonywaniem wyborów?
Pamiętaj, że zawsze masz ograniczoną wiedzę. W danych okolicznościach podejmujesz decyzję najlepszą z możliwych. Np. jesteś w supermarkecie Iks. Widzisz maliny, których nie mogłaś nigdzie upolować przez ostatni tydzień, na dodatek trochę cię przewiało. Postanawiasz je kupić dla zdrowia, mimo dość wysokiej ceny. W supermarkecie Iks nie znajdujesz jednak świeżego pieczywa, więc w drodze powrotnej wstępujesz do marketu Igrek. Tam znajdujesz maliny tańsze o 2 zł. Czy podjęłaś złą decyzję? Nie, po prostu nie miałaś podstaw, by przypuszczać, że w Igreku będą maliny i to w niższej cenie. Ponoszenie odpowiedzialności za własne decyzje to prawdziwa sztuka, ale pamiętaj, że konsekwencje wyborów zawsze odczujesz ty, nawet jeśli powierzysz je innym osobom. Jak oswoić strach przed podejmowaniem decyzji? Przede wszystkim musisz sobie uświadomić, że wybór to nie wyrok śmierci. Zazwyczaj można go skorygować. Nawet jeśli wyjdziesz za mąż za Marka, ale po 2 latach przestaniesz się z nim dogadywać, zawsze możesz się z nim rozwieść. Niemniej zachęcamy do rozwagi przy podejmowaniu decyzji, aby nie krzywdzić nimi siebie i innych.
